Martin Sommer en het patriottisme

In zijn column van zaterdag 24 december 2016 stelt Martin Sommer dat de sleutel om populisten de wind uit de zeilen te nemen ligt in het overnemen van datgene dat van hoog tot laag leeft in de bevolking: niet de koopkrachtplaatjes maar minder immigratie. Zowel bij Trump als bij Wilders als bij de Brexit lijkt het daarom te draaien

Amma Assante van de PvdA wijst in haar interview precies aan waar de schoen wringt: mensen die op Wilders gaan stemmen omdat hun kleindochter geen huis krijgt omdat vluchtelingen voorrang krijgen. Assante: “Dat zijn kleindochter geen huis krijgt ligt niet aan die vluchteling, maar aan het feit dat wij te weinig betaalbare huurwoningen bouwen. Er wordt zondebokpolitiek naar vluchtelingen bedreven.”

Politici moeten niet naar het geschreeuw van “de burger” luisteren, maar kijken naar wat dat geschreeuw veroorzaakt. Waar komt dat grote maatschappelijke ongenoegen vandaan? Waarom is Nederland zoveel minder tolerant naar buitenlanders geworden?

Het antwoord hierop ligt volgens mij bij wat Guy Standing in zijn boek “The Precariat” beschrijft: steeds meer mensen vallen van een zekere positie in een steeds wankeler bestaan. Het kabinet is trots op het aantal banen dat erbij komt, maar vergeet te kijken naar wat voor banen dat zijn. Flexbanen waarmee je geen duur huis kunt kopen, omdat je er geen hypotheek mee zult kunnen krijgen.

De onstuitbare groei van het precariaat en de afnemende bestaanszekerheid vinden hun oorsprong in de rechtse overtuiging dat mensen die minder zekerheid hebben harder zullen werken om hun baan te houden. De overtuiging dat sociale zekerheid mensen ‘pampert’ en zo het initiatief uitdooft. Daarbij negeert men dan de opvatting van mensen als Marcel van Dam dat een groot deel van de bevolking gewoon niet in staat is de gevraagde productiviteit te leveren, wat hij noemt de “onrendabelen”. En juist die “onrendabelen” zijn gevoelig voor verhalen dat hun neergang komt door de import van anderen, die goedkoper zijn. En voor een deel is dat nog precies wat er is gebeurd ook. En dat wordt die anderen vervolgens kwalijk genomen, helemaal volgens de logica van de zondebokpolitiek waar Assante het over had.

Sommer citeert Matthew Goodwin, die vrij verkeer geen goede basis vindt voor een liberaal en eerlijk Europa: “de EU moet veiligheid en houvast bieden, in plaats van grenzeloze vrijheid”. Ik heb het interview met Goodwin in de NRC niet gelezen, maar mij lijkt het bieden van veiligheid en houvast precies datgene waar het precariaat en diegenen die bang zijn daar in te gaan vallen behoefte hebben. Maar het opheffen van Schengen gaat daar volgens mij niet voor zorgen, daar is veel meer voor nodig.

Ik ben het helemaal met Sommer eens dat politici meer moeten kijken naar wat maakt dat mensen zo gevoelig zijn voor het verhaal van Trump, Wilder en Le Pen. Maar het bestrijden van de zondebokken door het ook omarmen van het patriottisme, dat gaat de echte problemen waar mensen mee worstelen niet oplossen.

Trump en het klimaat

In alle commentaren op de verkiezing van Trump tot volgende president van de VS mis ik nog aandacht voor wat in mijn ogen het grootste risico is: voor de toekomst van de mensheid. In Parijs is vorig jaar afgesproken de opwarming van ons klimaat te beperken tot maximaal 2 graden (bij voorkeur niet meer dan 1,5), omdat daarmee de meest gevaarlijke gevolgen van de klimaatverandering voor de toekomst van de mensheid te voorkomen zijn. Inmiddels is duidelijk dat de maatregelen die op dat moment zijn toegezegd bij lange na niet voldoende zullen zijn om dit te bereiken.

Als nu de Amerikanen zich uit deze overeenkomst terugtrekken, zoals Trump heeft aangekondigd te gaan doen, zijn de gevolgen vrij letterlijk niet te overzien. Ook zonder dit kunnen we een stijging van het zeeniveau van ongeveer een meter rond het eind van deze eeuw verwachten. En dat is nog maar wat er ongeveer bewezen is, waar de sceptici geen gaten meer in kunnen schieten. Waarschijnlijk wordt het nog veel meer. En daar zal het zeker niet mee ophouden. De stijging zal dan sneller verlopen dan nu. Waar en wanneer het dan wel op zal houden? Niemand die het weet. Maar zeker is dat west Nederland ooit onder zal lopen. Dan verliezen  we de strijd tegen het water. En omdat we nog niet weten wanneer dit gaat gebeuren, over 100 of over 500 jaar, doen we net of het niet zal gebeuren.

Het opzeggen van het klimaatverdrag door Trump zal dit moment met misschien wel 50 jaar vervroegen. En daar kunnen wij in Nederland, zelfs als we allemaal elektrisch zouden gaan rijden op stroom van allemaal nieuwe windmolens, echt maar heel weinig aan veranderen.